Jak wybrać najlepszą odmianę kukurydzy na kiszonkę?

Wojciech Pieczewski - manager ds. kukurydzy uprawianej na kiszonkę w firmie Bayer.

Cechy idealnej odmiany kukurydzy na kiszonkę

Przy wyborze odmiany kukurydzy na kiszonkę, z pewnością należy zwrócić uwagę na efekt Stay-Green, nazywany również „efektem zieloności”. Części wegetatywne roślin z tą cechą będą ulegać wysuszeniu i zdrewnieniu znacznie później niż odmiany bez wyraźnie zaznaczonego efektu Stay-green. W praktyce oznacza to, że kukurydza zbliżająca się do osiągniecia swojej dojrzałości ma wciąż zielone liście, zdolne do asymilacji substancji pokarmowych niezbędnych do wypełnienia ziarna. Cecha ta wpływa nie tylko na wyższy plon ziarna ale także na dłuższe okno zbiorcze w przypadku kukurydzy na kiszonkę.

Jest to istotne gdy kukurydza osiągnęła już dojrzałość do zbioru a z różnych przyczyn zwlekamy z jej koszeniem. Liście i łodygi kukurydzy z efektem Stay-green pozostają dłużej zielone i są bardziej plastyczne. Ma to ogromny wpływ na proces ubijania zielonki podczas jej zwożenia do silosu lub pryzmy. Z takiego materiału łatwiej jest „wycisnąć” powietrze i stworzyć bakteriom kwasu mlekowego dogodne warunki do rozwoju, dzięki czemu kiszonka będzie dobrze zakonserwowana i będzie charakteryzowała się wysoką wartością żywieniową. Warto wspomnieć, że przesuszona i zdrewniała kukurydza zawiera dużo niestrawnej dla krów ligniny. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że odmiany kukurydzy kiszonkowej z wyraźnie zaznaczonym efektem Stay-green mają wyższą strawność włókna surowego, jak chociażby DKC3513.

Odpowiedni termin zbioru - kiedy kosić?

Oczywiście strawność włókna zależy także od innych czynników, jak chociażby termin zbioru. Kukurydzę na kiszonkę powinniśmy kosić gdy sucha masa całej rośliny wynosi 35%. To wtedy pojawia się najlepszy stosunek suchej masy i skrobi do strawności włókna. Zwlekanie ze zbiorem powoduje spadek strawności włókna, którego znaczenie w żywieniu zwierząt jest wciąż mocno niedoceniane. Okazuje się, że wzrost strawności włókna w kiszonce z kukurydzy o 1% powoduje większe pobranie suchej masy przez krowę o 0,17kg, co przekłada się na wzrost wydajności mlecznej o 0,25 kg na dobę.

Odmiana kukurydzy na kiszonkę - DKC3418.

Firmy nasienne mają tego świadomość, dlatego selekcjonują odmiany, które wyróżniają się najwyższą strawnością. Najczęściej jest ona wyrażona w strawności NDF, czyli frakcji włókna neutralno-detergentowanego w skład, którego wchodzi hemiceluloza, celuloza i lignina. Włókno w suchej masie kiszonki z kukurydzy stanowi 55-60% i w zależności od odmiany i terminu zbioru jego strawność może wahać się między 40-70%. Odmianą, która posiada rewelacyjną strawność włókna i bardzo wysoką zawartość skrobi jest na przykład DKC3418.

Czynniki wpływające na strawność kukurydzy

Poruszając temat źródeł energii w kiszonce z kukurydzy trudno nie wspomnieć o skrobi. Jest ona zlokalizowana w ziarnach, których udział w suchej masie kiszonki stanowi 40-45%. Strawność skrobi jest bardzo wysoka – może być wykorzystywana przez krowy nawet w 98%. To dlatego często spotykamy się ze stwierdzeniem, że skrobia stanowi główne źródło energii w kiszonce. Warto zatem wybierać odmiany, które charakteryzują się wysokim plonem ziarna. Z takiej kukurydzy możliwe będzie wyprodukowanie wysokoenergetycznej kiszonki z kukurydzy, która zapewni wysokie wydajności mleczne.

Co ciekawe, typ ziarna kukurydzy wpływa na poziom jego strawności i miejsce trawienia. Ziarna typu dent posiadają wyższy udział skrobi mączystej, która trawiona jest w większym stopniu w żwaczu. Z kolei ziarno typu flint zawiera więcej skrobi szklistej, która jest w większym stopniu trawiona enzymatycznie w jelicie. Trudno jednoznacznie wskazać, który typ ziarna jest bardziej wskazany w żywieniu bydła. Wielu doradców żywieniowych rekomenduje stosowanie tzw. flinto-dentów, w których obydwa rodzaje skrobi rozkładają się w równym stopniu. Wybierając odmianę kiszonkową o wysokim potencjale plonowania na ziarno możemy liczyć nie tylko na wyprodukowanie kiszonki o wysokiej koncentracji energii. Zyskujemy także możliwość wymłócenia jej na ziarno, gdy baza kiszonkowa na następny rok zostanie już zabezpieczona. Takie możliwości daje wybór odmian o uniwersalnym kierunku użytkowania, jak chociażby DKC3201 czy DKC3719.

Wysoki plon ogólny suchej masy

W przypadku odmian o kiszonkowym kierunku użytkowania częściej niż o wydajności ziarnowej mówimy o plonie ogólnym suchej masy z hektara. Ocenianie odmian na podstawie plonu świeżej masy jest mało precyzyjne, ponieważ różnią się one znacznie wilgotnością. Wyobraźmy sobie sytuacje, w której z jednego hektara kosimy 50 ton zielonki z kukurydzy – z czego jedna odmiana posiada 28% suchej masy a druga 35%. W przypadku pierwszej odmiany zwozimy z pola 14t suchej masy a w przypadku drugiej 17,5t - resztę stanowi woda. Przy takim samym poziomie plonowania świeżej masy z drugiej odmiany uzyskaliśmy 3,5t suchej masy więcej.

Odmianą, która wyróżnia się pod względem plonu ogólnego suchej masy z hektara a ponadto świetnie radzi sobie na bardziej wymagających stanowiskach jest DKC3204. To właśnie w suchej masie całej rośliny znajdują się cenne substancje żywieniowe takie jak: skrobia, białko, tłuszcz i włókno. Pomijając agrotechnikę i przebieg warunków pogodowych podczas wegetacji – odmiany kiszonkowe kukurydzy powinny charakteryzować się typowym dla siebie pokrojem. Pożądane są te wysokie, silnie ulistnione o szerokiej blaszce liściowej i grubej łodydze. Bez tych cech trudno będzie uzyskać wysoki plon ogólny suchej masy z ha.

Idealna odmiana kukurydzy na kiszonkę

Podsumowując, idealna odmiana kiszonkowa powinna charakteryzować się wyraźnym efektem Stay-Green, wysoką strawnością włókna, dużym udziałem skrobi oraz zapewniać wysoki plon ogólny suchej masy z ha. Specjaliści realizujący programy hodowlane w Dekalb posługują się indeksem Silo Extra do wskazania odmian wyróżniających się pod względem wyżej wymienionych cech. Oczywiście sam potencjał odmiany niewiele znaczy bez właściwej technologii produkcji kiszonki – jednak świadomy jej wybór jest pierwszym krokiem do przygotowania kiszonkowej bazy pokarmowej o najwyższych parametrach.  

Program Hodowlany skupiający odmiany kiszonkowe - Silo Extra.